قالب لبه خم با قالب تسمه‌ای چه تفاوتی دارد؟

برای سازه‌های بتنی، قالب ‌بندی مرحله بسیار مهمی است. قالب‌ها کمک می‌کنند تا بتن به شکل دلخواه درآمده و بتن خمیری به یک جسم مستحکم تبدیل شود. قالب‌های متفاوتی با جنس‌های مختلف برای قالب‌ بندی بتن استفاده می‌شود. قالب لبه خم و قالب تسمه‌ای که هر دو از جنس فلز ساخته می‌شوند، کاربرد زیادی دارند.

انواع قالب بتن

قالب‌های بتن ریزی اصولا از جنس چوب، پلاستیک و یا فلز ساخته می‌شوند. هرچند که در برخی از سازه‌ها بعضی از قالب‌ها عملکرد بهتری دارند، اما به صورت کلی می‌توان گفت که قالب فلزی یکی از بهترین انواع قالب‌های بتن است. قالب فلزی بتن در دسته بندی‌های متفاوتی وجود دارد. قالب ‌های خاص، قالب لبه خم و قالب تسمه‌ای از انواع معروف قالب فلزی است. قالب‌های خاص همانطور که از اسم آنها مشخص است به صورت اختصاصی برای پروژه‌هایی که طراحی ویژه‌ای دارند طراحی و ساخته می‌شوند. در مواردی که زاویه در طراحی سازه بتنی به غیر از زاویه نود درجه باشد، باید به سراغ قالب‌های خاص برویم.

قالب‌های لبه خم و قالب‌های فلزی بتن تسمه‌ای برای سازه‌ هایی استفاده می‌شود که در آنها زاویه‌ های نود درجه وجود دارد. این دو نوع قالب موافقان و مخالفانی دارند که در ادامه به بررسی تفاوت‌ ها و دلایل تمایل برخی از سازندگان به یک نوع قالب خواهیم پرداخت.

قالب فلزی بتن تسمه‌ای و روش ساخت آن

قالب‌های فلزی بتن معمولی از ورق آهن ساخته می‌شوند. این قالب‌ها با قرارگیری در کنار یکدیگر به شکل مکعب‌های آهنی بتن را در خود جای داده و تا خشک شدن بتن از آن نگهداری و محافظت می‌کنند. پس از اینکه بتن به شکل کامل خشک شده و استحکام خود را به دست آورد، این قالب‌ها از بتن جدا می‌شوند. برای قالب فلزی بتن تسمه‌ای از یک ورق آهن به ضخامت 3 میلیمتر در ضلع‌ بزرگتر مستطیل استفاده می‌شود. اما برای دور قالب که محل جفت و بست شدن این قالب ها به یکدیگر است، از تسمه‌ های فلزی استفاده می‌شود. این تسمه‌ها نیز در واقع ورق ‌هایی به ضخامت 5 میلیمتر است که ابتدا برش خورده، سپس پانچ گردیده و به دور ورق اصلی جوش داده می‌شوند. به همین دلیل است که به این نوع قالب، قالب فلزی جوشی بتن نیز گفته می‌شود. از همین نوع تسمه ها بدون پانچ به عنوان استیفنر(نگهدارنده) نیز در وجه بیرونی قالب جوش داده میشود تا استحکام کامل قالب حاصل آید.

در ساخت این قالب‌ها اهمیت دارد که جوشکاری با مقاومت زیادی انجام شده باشد و سوراخی پس از جوشکاری در قالب وجود نداشته باشد. از آنجایی که بتن فشار زیادی به قالب‌ها وارد می‌کنند، اگر جوشکاری به درستی انجام نشده باشد، ممکن است تسمه‌ها از بدنه اصلی جدا شده و کار با مشکلاتی مواجه شود. همچنین اگر سوراخ‌هایی در قالب وجود داشته باشد، بتن ممکن است شکل درست خود را پس از خشک شدن نداشته باشد. پس از اینکه بتن خشک و مستحکم شود. تغییر حالت آن غیر ممکن بوده و می‌تواند این موضوع نیز کار را با مشکلاتی روبرو کند.

قالب لبه خم فلزی بتن و روش ساخت آن

شکل ظاهری قالب لبه خم فلزی بتن شبیه به قالب تسمه‌ای فلزی بتن است. با این تفاوت که در این نوع قالب از تسمه و ورق مجزایی برای دو ضلع طولی مکعب قالب استفاده نمی‌شود. قالب لبه خم از یک ورق یک تکه به ضخامت 3 میلیمتر ساخته می‌شود. لبه ورقی که برای قالب لبه خم استفاده می‌شود، پس از پانچ از کناره‌ها توسط دستگاه برک خم شده و لبه‌های مورد نیاز قالب بندی بتن به وجود می‌آید. اضلاع عرضی با تسمه های به ضخامت 5 میلیمتر که قبلا پانچ شده اند جوش و تکمیل شده و پشت قالب نیز با جوش همین نوع از تسمه ها بدون پانچ به عنوان استیفنر(نگهدارنده) تقویت می گردند.

مقایسه قالب لبه خم با قالب جوشی

مهمترین تفاوت این دو نوع قالب، روش ساخت آنها است که در قسمت قبل از این مطلب به آن پرداختیم. تفاوتی که در بین قالب لبه خم با قالب لبه جوشی وجود دارد میزان استفاده از ورق به ضخامت 3 میلیمتر و 5 میلیمتر است که در نوع لبه خم با توجه به ابعاد متغیر ابعاد بطور میانگین حدود 80 درصد ورق به ضخامت 3 میلیمتر و 20 درصد از ورق به ضخامت 5 میلیمتر استفاده میشود که این ارقام در قالب لبه جوشی به ترتیب 70 و 30 درصد می باشد.

تفاوت دیگری که در بین دو قالب لبه خم و قالب لبه جوشی وجود دارد، پس از پایان کار و باز کردن قالب‌ ها از روی بتن مشخص می‌شود. از آنجایی که بتن با قالب بندی به صورت تکه‌ های کنار یکدیگر ساخته می‌شود، درزهایی در بین این قالب‌ ها وجود دارد. این درزها در بتنی که توسط قالب تسمه‌ای قالب بندی شده است، کمتر از درزهایی است که در بتن قالب بندی شده با قالب لبه خم دیده می‌شود.

وزن این دو نوع قالب نیز متفاوت از یکدیگر است. قالب ‌های تسمه‌ای در مقابل قالب لبه خم، وزن بیشتری دارد. این تفاوت وزن به دلایلی همچون استفاده از ورق پنج میلیمتر در لبه‌های قالب جوشی به وجود می‌آید. می‌توان گفت که در هر متر مربع از قالب تسمه‌ای اضافه وزنی در حدود دو هزار و پانصد گرم نسبت به قالب لبه خم وجود دارد.

تفاوت دیگر این دو نوع قالب در مورد قیمت آنها است؛ در حالت کلی می‌توان گفت که قیمت واحد قالب جوشی فلزی بتن ارزان‌تر از قالب لبه خم فلزی است. ولی با توجه به وزن بیشتر قالب لبه جوشی این اختلاف قیمت در بهای تمام شده تقلیل یافته لیکن هزینه قالب فلزی لبه جوش بصورت جزئی کمتر از قالب فلزی لبه خم می باشد.

البته تاکید برخی از سازندگان در مناطق جغرافیایی کشورمان ایران، در استفاده از یک نوع خاص قالب فلزی به این دلیل است که در گذشته قالب تسمه‌ای فقط در برخی مناطق و قالب لبه خم نیز در مناطق دیگری تولید و در دسترس قرار داشت. در نتیجه برخی سازندگان به استفاده از یک نوع قالب عادت کرده و به این دلیل بیشتر از آن قالب استفاده می‌کنند.

تفاوت عمر مفید قالب لبه خم با قالب تسمه‌ای

از خاصیت‌ های مهم قالب ‌های فلزی، امکان استفاده دوباره از آنها در سایر پروژه‌ها است. در واقع با خرید قالب فلزی بتن، شما می‌توانید در چند پروژه از آنها استفاده کنید. البته این موضوع به شیوه نگهداری صحیح و استفاده اصولی از قالب‌ها مرتبط است. اما در حالت کلی، با توجه به اینکه بدنه و لبه‌های قالب تسمه‌ای با جوش ‌به یکدیگر متصل شده ‌اند، ممکن است در استفاده چند باره از قالب، جوش‌ها کنده شده و بر اساس فشار وارده، قالب حالت خود را از دست بدهد. اما در قالب لبه خم که یکپارچه است، این مشکل وجود نداشته و در نتیجه می‌توان گفت که عمر مفید قالب لبه خم می‌تواند بیشتر از قالب تسمه‌ای باشد.

لازم به توضیح می باشد تعمیر قالب های فلزی لبه خم در صورت کج و معوج شدگی لبه قالب ناشی از سقوط از ارتفاع و تحمیل ضربه کاری دشوار بوده ولی قالب فلزی جوشی با تعویض تسمه معیوب به راحتی قابل تعمیر می باشد.