قالب تونل فرم چیست و چه کاربردهایی دارد؟

قالب تونل فرم سال‌های زیادی است که در دنیا رواج دارد، اما استفاده در ایران به صورت گسترده سابقه زیادی ندارد. این نوع از قالب فلزی بتن در انبوه‌سازی و یا ساخت تونل‌ها تقریبا بدون رقیب است. در ادامه به معرفی این نوع از قالب خواهیم پرداخت.

قالب تونل فرم چیست؟

بتن تا وقتی که به سختی نهایی خود در یک سازه برسد و استحکام پیدا کند، باید در قالب قرار داشته باشد. قالب تونل فرم یکی از انواع قالب‌های فلزی برای قالب بندی بتن است. همانطور که از اسم این قالب مشخص است. شکل این قالب فلزی شبیه به تونل است. این قالب که به آن قالب تونلی فرم هم گفته می‌شود، در واقع از چندین قالب مجزا ساخته شده و به صورت یکپارچه مونتاژ می‌شود. با استفاده از این قالب می‌توان بتن ریزی را به صورت یک سیکل پیوسته انجام داد.

تاریخچه استفاده از قالب تونل فرم

می‌توان گفت که تقریبا استفاده از این نوع قالب، تاریخچه‌ای چهل ساله دارد. این نوع قالب برای استفاده در سازه‌های بتنی به صورت انبوه سازی طراحی شد. در این مدت تکنولوژی ساخت و استفاده از این قالب با پیشرفت تکنولوژی ساختمان سازی، پیشرفت کرده و توسعه یافته است. مخصوصا در کشورهایی که زلزله آنها را بیشتر تهدید می‌کند، استفاده از این قالب کاربرد بیشتری دارد. در کشورمان ایران نیز استفاده از این تکنولوژی برای ساخت مسکن‌های مهر به صورت گسترده‌تری استفاده شد.

دلایل استفاده از قالب تونل فرم

 دلایل بسیاری برای استفاده از قالب تونل فرم وجود دارد. یکی از مهمترین دلایل، استحکام بیشتر سازه‌ای است که با استفاده از این نوع قالب بتن ریزی می‌شود. از دیگر مزایای استفاده از این قالب، دقت در پیاده سازی طراحی انجام شده در مقاطع مختلف است. بتن ریزی با استفاده از قالب تونل فرم سرعت بیشتری نسبت به سایر روش‌های بتن ریزی و قالب بندی بتن دارد. در نتیجه صرفه جویی در زمان و سرعت بخشیدن به عملیات ساخت یکی دیگر از مزایای استفاده از این نوع قالب است. هرچند که به ظاهر هزینه زیادی صرف ساخت قالب تونل فرم می‌شود، اما در پروژه‌های بزرگ و انبوه سازی، استفاده از این نوع قالب هزینه‌ها را در نهایت به مقدار زیادی کاهش خواهد داد. برآورد می‌شود که استفاده از قالب تونل فرم تا حدود 15 درصد می‌تواند در کاهش هزینه‌های ساخت موثر باشد.

با توجه به اینکه دقت در عملیات بتن ریزی و قالب بندی بتن با این روش بسیار بالا است، در نتیجه نازک کاری اضافه‌ای به پروژه تحمیل نخواهد شد که این موضوع نیز در کاهش هزینه‌ها و همچنین افزایش سرعت ساخت پروژه تاثیر گذار است. محاسبات نشان می‌دهد که استفاده از این نوع قالب می‌تواند اجرای یک پروژه بزرگ را تا حدود بیست و پنج درصد کاهش دهد که برای یک پروژه ساختمانی بزرگ، مدت زمان زیادی است.

از آنجایی که در زمان استفاده از قالب تونل فرم، نیاز به ابزار و تجهیزات جانبی زیادی وجود ندارد، در نتیجه احتمال وقوع حوادث به حداقل ممکن خواهد رسید.

محدودیت استفاده از قالب تونل فرم

به یاد داشته باشید که مزایایی که در قسمت قبل گفته شد، بر اساس استفاده از قالب تونل فرم در پروژه‌های بزرگ و انبوه سازی است. استفاده از این نوع قالب در پروژه‌های کوچک صرفه اقتصادی و زمانی نداشته و بهتر است در پروژه‌های کوچک از قالب‌های فلزی تسمه‌ای و یا قالب‌های فلزی لبه خم استفاده شود.

قالب تونل فرم چگونه عمل می‌کند؟

این نوع از قالب بتن ریزی از قطعات و قالب‌های کوچک‌تری تشکیل می‌شود. پس از اینکه در محل ساخت سازه، قالب مونتاژ می‌شود، یک سازه فلزی یکپارچه به وجود می‌آید که در داخل آن فضای خالی وجود دارد. این فضای خالی محل تزریق بتن بوده و با بتن خمیری شکل پر می‌شود. این بتن ریزی در یک روز به صورت مداوم انجام خواهد شد. پس از پایان یافتن بتن ریزی در قالب، دو روز زمان برای خشک شدن و استحکام بتن لازم است. پس از پایان این مرحله، می‌توان قالب‌ها را از بتن جدا کرد. پس از جدا شدن قالب‌ها خواهید دید که ساخت اسکلت یک طبقه تمام شده است و می‌توانید برای ساخت طبقه بعدی اقدام کنید. البته توجه کنید که با استفاده از قالب تونل فرم، دیوارهای برشی و سقف‌های دال بتنی ساخته خواهند شد.

زمان بندی انجام قالب بندی با قالب تونل فرم

اولین مرحله در صبح و قبل از ظهر انجام می‌شود. در این مرحله قالب در محل مورد نظر نصب شده و ترازبندی آن انجام خواهد شد. پس از آنکه آرماتورگذاری سقف انجام شده و تاسیسات الکتریکی و آب و فاضلاب انجام شد، در بعد از ظهر، بتن ریزی تکمیل خواهد شد. در گام سوم که در طول شب انجام می‌شود، عملیات کیورینگ انجام خواهد شد. عملیات کیورینگ به معنای بخاردهی به بتن پس از بسته شدن چادرهای قالب است. در بیشتر مواقع با گذشت حدود چهارده ساعت از بتن ریزی، استحکام بتن به 150 نیوتن بر هر میلیمتر مربع خواهد رسید.  

استفاده از قالب تونل فرم چه معایبی دارد؟

اولین موردی که می‌تواند به عنوان معایب قالب تونلی فرم نام برده شود، هزینه اولیه زیاد برای ساخت این قالب است. همچنین در پروژه‌هایی که تمایل به استفاده از این قالب داشته باشند، طراح پروژه محدودیت‌هایی برای طراحی فضاهای داخلی خواهد داشت. از دیگر معایب استفاده از این نوع قالب، فضای باز زیادی است که در اطراف پروژه برای قالب بندی مورد نیاز خواهد بود.

همچنین هرچند که یک قالب تونل فرم یکپارچه نیست و از قطعات کوچک‌تری ساخته می‌شود، اما همین قطعات نیز بزرگ و سنگین بوده و با توجه به بزرگ بودن قطعات قالب، باید از ماشین آلات سنگینی همچون جرثقیل در پروژه استفاده شود. یکی دیگر از معایب استفاده از قالب تونل فرم، به اصلاح پس از ساخت مربوط می‌شود. از آنجایی که این نوع بتن ریزی کاملا یکپارچه انجام می‌شود، اصلاحات و یا تغییرات بر روی آن غیر ممکن است. قالب بندی بتن برای یک سازه ساختمانی در تمامی انواع قالب‌ها محدود به شرایط جوی خاصی است. در بتن ریزی با استفاده از قالب تونلی فرم، این موضوع حساس‌تر بوده و همچنین ساعات انجام کار باید به دقت مورد توجه قرار بگیرد.