قالب ستون گرد، یکی از انواع پرکاربرد قالب‌های بتن‌ریزی است. بتن یکی از کاربردی‌ترین مصالح ساختمانی در بناهای امروزی است. از پی‌سازی ساختمان تا حتی مراحلی از نازک‌کاری، بتن کاربرد گسترده‌ای در تمام مراحل ساخت بناهای ساختمانی دارد. اما بتن قبل از خشک شدن نیاز به قالب‌گیری دارد. این موضوع به کمک انواع گوناگون قالب‌های بتنی انجام می‌شود. قالب‌های بتن را می‌توان بر اساس معیارهای گوناگونی مانند جنس و متریالی که از آن ساخته شده است، کاربرد آن در بنا و نیز یک بار مصرف بودن و یا چند بار مصرف بودن طبقه‌بندی نمود.
یکی از انواع قالب‌هایی که در ساخت بنا به کار می‌رود، قالب ستون گرد است. این گونه از قالب‌ها برای پی‌ریزی ستون‌های بنا به کار برده می‌شود و حالتی گرد دارد. در ادامه این مقاله، ابتدا با انواع و گونه‌های قالب بتن آشنا خواهیم شد. در ادامه نیز خواهیم دانست که قالب ستون گرد چیست و چه کاربردی در ساخت بناهای گوناگون امروزی دارد.
قالب‌بندی و صنعت ساختمان‌سازی امروزی
صنعت ساخت و ساز با شروع تکنولوژی مدرن، به سرعت توسعه یافته است. امروزه نقشه‌ها و طرح‌های سازه‌های بزرگ با استفاده از کامپیوتر ایجاد می‌شود که سرعت، کارایی و ایمنی ساخت و ساز را بهبود بخشیده و در کنار آن هزینه‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش داده است. علاوه بر این، مصالح ساختمانی مورد استفاده در این روزها، بسیار مقاوم‌تر و ماندگارتر از مواردی هستند که در گذشته استفاده می‌شدند و به ما در ساخت سازه‌های ایمن‌تر و کاربردی‌تر کمک می‌کنند.
قالب‌بندی جزء ضروری صنعت ساختمان است و می‌توان آن را به دو حالت قالب موقت یا دائمی تقسیم‌بندی کرد. قالب ابزاری است که بتن در آن ریخته می‌شود و کم کم سخت می‌شود. صدها و هزاران سال است که قالب‌بندی در سرتاسر جهان برای کمک به سازه‌های ساختمانی در هر اندازه و شکل استفاده می‌شود. بیش از 300 سال پیش، انواع قالب بندی در مراحل اولیه پی‌ریزی بناها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. بدون شک، ساخت و ساز سنگ بنای تمدن امروزی بوده است و قالب بندی نقش مهمی در توسعه شهرسازی داشته است.
قالب بتنی چیست؟
قالب بندی در ساخت و ساز بتنی نقش مهمی ایفا می‌کند. قالب سازهای موقتی و یا در برخی از اوقات، دائمی است که بتن تازه در آن ریخته می‌شود تا پس از آن سخت شود. انواع حالت‌های قالب بندی بتن، به مواد قالب و نوع عنصر سازه بستگی دارد. ساخت قالب و برپایی آن در محل پروژه به زمان نیاز دارد و شامل هزینه‌ای بین 20 تا 25 درصد از هزینه سازه یا حتی بیشتر است. قالب‌های فولادی رایج‌ترین نوع قالب‌های بتنی است که برای قالب‌بندی در ساختمان‌ها و بناهای گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. قالب ستون گرد نیز یکی از انواع قالب‌های فلزی و فولادی است. در سطح جهانی از قالب‌های چوبی نیز استفاده می‌شود. عیب قالب چوبی این است که تاب می‌‌خورد، متورم می‌شود و منقبض می‌شود اما ارزان‌تر است.
قالب‌بندی بتن باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
- قالب‌بندی با استفاده از اقلب‌های گوناگون، باید آن‌قدر قوی باشد که بتواند انواع بارهای مرده و زنده را به خوبی تحمل کند.
- برای حفظ شکل خود، باید به شکلی مستحکم و محکم ساخته شود و به طور کارآمد هم به صورت افقی و عمودی، مهار شود.
- اتصالات قالب بتن باید در برابر نشتی دوغاب سیمان، محکم و غیر قابل نفوذ باشد.
- ساختار قالب باید امکان حذف قطعات مختلف را به ترتیب دلخواه بدون آسیب به بتن و سازه فراهم کند.
- مواد قالب باید ارزان بوده به راحتی در دسترس باشد و برای استفاده مجدد مناسب باشد.
- قالب باید دقیقاً روی خط مورد نظر تنظیم شود و سطوح آن باید سطح صافی داشته باشند تا سازه نهایی نیز از کیفیت بالایی برخوردار شود.
- باید تا حد امکان سبک باشد تا برای نصب راحت‌تر جابه‌جا شود.
- مواد قالب نباید در هنگام قرار گرفتن در معرض عناصر بتن، منحرف شده یا اعوجاج پیدا کند.
انواع قالب‌های بتن
قالب‌های استفاده شده برای شکل دهی بتن مانند قالب ستون گرد را معمولا بر حسب جنس قالب طبقه‌بندی می‌کنند. در ادامه به رایج‌ترین انواع این قالب‌ها آشنا می‌شویم.
قالب الواری یا چوبی
قالب چوبی قدیمی‌ترین نوع این قالب‌های بتن، در ساختمان سازی است که از دوران باستان در ساخت و ساز استفاده می‌شود. قالب چوبی بیشتر در ساخت و سازهای کوچک، مورد استفاده قرار می‌گیرد، زیرا به راحتی قابل استفاده است و برای اندازه و شکل مورد نیاز بتن، می‌توان آن را سر هر پروژه آماده نمود. اما برای ساخت و سازهای بزرگ، این نوع قالب کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا استفاده از آن برای کارگران زمانبر است. همچنین قالب‌های چوبی در مقایسه با قالب‌های دیگر عمر کمتری دارند. می‌توان گفت که قالب‌های الواری ارزان‌تر از قالب‌های فولادی یا آلومینیومی هستند در صورتی که فقط برای پروژه‌های کوچک‌تر استفاده شوند.
مزایای قالب چوبی در ساخت و ساز به شرح زیر است:
- هزینه اولیه آن کم است.
- قالب چوبی وزن سبکی دارد و به راحتی قابل دستکاری است.
- برای پروژه‌های کوچک مناسب تر است.
- در خانه‌هایی که اندازه اتاق تغییر چندانی نمی‌کند، برش چوب کمتر است، بنابراین قالب‌بندی چوبی ارزان‌تر از کار در می‌آید.
قالب فلزی بتن
اگر قرار باشد که قالب باید چندین بار استفاده شود ، قالب فلزی از لحاظ اقتصادی صرفه بیشتری دارد. قالب فلزی برای شروع هزینه بیشتری دارد، اما در پروژه‌های بزرگ که قالب باید به طور مکرر استفاده شود، ارزان‌تر تمام می‌شود، علاوه بر این، قالب فلزی را می‌توان به راحتی پیکربندی و همچنین حذف کرد. این موضوع باعث صاف شدن سطح بتن در انتهای قالب‌گیری می‌شود. استفاده از قالب‌های فلزی برای کارهای خاص مانند قالب ستون گرد، درآوردن سطوح منحنی کار را با استفاده از بتن، سرعت می‌بخشد. قالب‌های فلزی به دلیل استحکام، دوام، عمر بالا و قابلیت استفاده مجدد از محبوبیت بیشتری برخوردار است.
اما مزایای قالب فلزی بتن در ساختمان به شرح زیر است:
- استفاده از قالب‌های فولادی زمانی مفیدتر است که قالب‌ها به طور مکرر مورد استفاده قرار گیرند.
- هزینه اولیه قالب فولادی بالاست. اما در پروژه‌های بزرگ که قالب باید مکرراً استفاده شود ارزان‌تر تمام می‌شود.
- قالب های فولادی به راحتی قابل اجرا و همچنین برداشتن هستند.
- استفاده از این نوع قالب‌های بتن به عنوان قالب ستون گرد، باعث کمتر شدن اثر لانه زنبوری می‌شود.
- این قالب‌ها در مقابل فشار تغییر شکل نمی‌دهد و بنابراین در مقایسه با قالب‌های چوبی دقت و دوام بیشتری به مهندسان ارائه می‌دهد.
- به راحتی می‌توان آن را تنظیم کرد و همچنین پس از اتمام کار باز کرد تا هزینه نیروی کار کاهش یابد.
- سطح بتن را صاف می‌کند و نیازی به پرداخت مجدد سطح بتن ندارد.
- استحکام بالایی دارد.
- دوام آن بسیار بیشتر از قالب‌های چوبی است.
قالب‌های پلاستیکی
یکی دیگر از انواع قالب‌های مخصوص بتن‌ریزی، قالب‌های پلاستیکی هستند. قالب‌های پلاستیکی سبک وزن هستند که شامل سیستم به هم پیوسته یا سیستم مدولار هستند. قالب‌های پلاستیکی برای سازه‌های کوچکی که مناطق و بخش‌های تکراری دارند بهترین نوع قالب هستند. قالب‌های پلاستیکی به راحتی نیز با آب تمیز می‌شوند.
مزایای قالب پلاستیکی در ساخت و ساز به شرح زیر است:
- سبک وزن است.
- به راحتی با آب تمیز می‌شود.
- از یک سیستم قفل شونده تشکیل شده است زیرا اندازه قالب می‌تواند به راحتی قابل تنظیم باشد.
- بهترین نوع قالب برای ساخت و سازهای کوچک و همچنین ساخت و سازهای متوسط محسوب می‌شوند.
- قالب‌های پلاستیکی را می‌توان بیش از 100 بار استفاده کرد.
قالب ستون برای بتن‌ریزی چیست؟
قالب ستون به سازه‌هایی گفته می‌شود که برای پشتیبانی از ستون‌های بتنی ریخته شده، استفاده می‌شود. این قالب‌های بتن می‌توانند از جنس فولاد و یا متریال‌های دیگر باشند. در ایران بیشتر این قالب‌ها از جنس فولاد و به صورت چند تکه ساخته می‌شوند. در مورد ستون‌هایی با اضلاع صاف یا اشکال پیچیده، این فرم‌ها با گیره بسته می‌شوند. در برخی موارد قرار است قالب پس از ریختن بتن در جای خود باقی بماند و در برخی دیگر پس از گیرش بتن، این قالب‌ها از بتن جدا شده و حذف می‌شود.
یکی دیگر از انواع قالب ستون گرد رایج، قالب‌های فولادی موجدار هستند که معمولاً پس از ریختن بتن، در جای خود باقی می‌مانند. این فرم‌ها اغلب از فولاد گالوانیزه نسبتاً ضخیم ساخته می‌شوند که به صورت لوله در آمده‌اند. این نوع از قالب‌ها، دارای وجه‌های راه راه شبیه یک پیچ هستند اما دارای قله و شیارهای گرد هستند. این قالب‌ها اغلب در زمین فرو می روند و سپس پر می شوند و به استحکام ستون‌های سازه می افزایند.
انواع قالب‌های ستون
مشابه قالب‌های فلزی، قالب‌های ستونی ساخته شده از پلاستیک نیز در بازار وجود دارد که با فایبرگلاس تقویت شده است. این نوع از قالب‌های ستون، برای کاربردهایی استفاده می‌شوند که در آن‌ها حفاظت اضافی برای بتن مورد نیاز است. به عنوان مثال از این قالب‌های بتن برای پایه‌ها یا سایر کاربردهایی که ستون در معرض نیروهای اضافی قرار می‌گیرد، استفاده می‌شود. این مدل از قالب‌ها، اغلب پس از ریختن ستون در جای خود باقی می‌مانند.
ستون‌های بتنی با اشکال غیر استوانه‌ای به فرم‌های پیچیده‌تری نیاز دارند. این فرم‌ها از مجموعه پیچیده‌ای از تخته‌های چوبی، پانل‌های چوبی تقویت‌شده فلزی یا فولادی، تیرها و جداکننده‌هایی که با گیره‌ها بسته شده‌اند، ساخته می‌شوند. تقریباً هر شکلی از فرم ستون را می‌توان با این روش ساخت. هنگامی که بتن ریخته شد و اجازه داد به اندازه کافی خشک شود و قوام پیدا کند تا شکل خود را حفظ کند، قالب ستون از ستون جدا می‌شود.
برخی از قالب‌های ستون، هم برای ستون‌های استوانه‌ای و به عنوان قالب ستون گرد و هم برای ستون‌های با ضلع مسطح مورد استفاده قرار می‌گیرند. این قالب‌های ستونی بتن، با مونتاژ یک سری صفحات فلزی به هم پیوسته، برای ساخت یک قالب ساخته می‌شوند که پس از گیرش ستون بتنی، برداشته می‌شوند. انواع دیگر قالب بندی ستون نیز امکان پذیر است. هر قابی برای ریختن بتن در ستون‌ها را می‌توان قالب ستون در نظر گرفت و سازندگان و معماران ممکن است راه‌های زیادی برای طراحی ستون‌های بتنی یا ابداع روش‌های دیگر پیدا کنند.
قالب ستون گرد چیست؟
این قالب‌ها برای بتن ریزی و شکل دهی به بتن به شکل ستون‌های گرد و مدور به کار می‌رود. این نوع از قالب‌ها به دلیل حساس بودن سازه ستون به وسیله دستگاه‌های تمام اتوماتیک نورد و برش و با دقت زیادی باید ساخته و آماده شوند. این قالب‌ها در قطر و اندازه و طول‌های گوناگونی در کارخانجات تولید می‌شوند و بر حسب کاربرد می‌توانند، تنوع بالایی داشته باشند. سیستم این قالب‌ها از دو بخش جداشونده نیم دایره‌ای و یا هلالی تشکیل شده است که برای بتن ریزی به روش‌های گوناگون مانند پیچ، به یکدیگر متصل می‌شوند. به عبارت دیگر سطح مقطع این مدل از قالب‌ها دارای دو هلال 180 درجه است که این دو هلال به کمک کلمس فولادی نشکن به یکدیگر متصل می‌شوند.
کاربرد قالب ستون گرد چیست؟
این قالب‌ها برای قالب‌گیری بتن به شکل ستون‌های مسلح به صورت یکپارچه مورد استفاده قرار می‌گیرند. به دلیل کیفیت بالای فرآیند آماده سازی، این ستون‌های بتنی که با این روش ایجاد می‌شود، نیازی به پرداخت و یا عملیات دیگری نداشته و به همین صورت آماده بهره‌برداری خواهند بود. از این قالب‌ها می‌توان برای پی‌ریزی ستون‌های سازه‌هایی مانند مراکز مسکونی، پل، هتل، مساجد، ساختمان‌ها و مجتمع های اداری و تجاری و … استفاده نمود. استفاده از این نوع قالب‌ها دارای مزایای زیر است:
- استفاده از این قالب‌ها فرآیند ایجاد و بتن‌ریزی ستون‌ها را تسریع می‌کند و کار کردن با آن‌ها ساده و آسان است و چالش زیادی برای نیروی کار به همراه نخواهد داشت.
- استفاده از این قالب‌ها سرعت کار را بالا برده و از اتلاف وقت جلوگیری می‌کند.
- ستون‌های ایجاد شده با این روش، از لحاظ ظاهری بدون نقص بوده و از لحاظ زیبایی شناسی، کامل هستند.
سخن آخر
قالب ستون گرد یکی از انواع قالب‌های مخصوص بتن ریزی هستند که برای ایجاد ستون‌های بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. استحکام و کیفیت این مدل از قالب‌ها باید به نحوی باشد که بتواند وزن بالای بتن را تحمل نماید. این مدل از قالب‌ها معمولا از جنس فولاد گالوانیزه هستند و به صورت دو تکه طراحی و اجرا می‌شوند. این گونه از قالب‌ها در ساخت ستون‌های مراکز تجاری و تولیدی، ساختمان‌های مسکونی، پاساژها و مراکز خرید، پل، مساجد و دیگر بناها به کار می‌روند. متا: قالب ستون گرد یکی از انواع گوناگون قالب‌های فولادی هستند که برای قالب‌گیری و پی‌ریزی ستون‌ها در بناها و سازه‌های گوناگون به کار برده می‌شوند
